નવી દિલ્હી:
ભારતમાં કેરીને ફળોનો રાજા કહેવામાં આવે છે, આ ઋતુમાં કેરી પુષ્કળ પ્રમાણમાં મળે છે. માર્કેટમાં કેરીના ફળોની અનેક જાતો જોવા મળે છે. પરંતુ તમને સાંભળીને નવાઈ લાગશે કે હવે દેશમાં કેરીની જગ્યાએ ‘કેળા’ ફળોનો રાજા બની રહ્યો છે. કેળાએ 2022-23માં ઉત્પાદનના મામલામાં કેરીને પાછળ છોડી દીધી હતી. કેળાનો હિસ્સો 10.9% હતો, ત્યારબાદ કેરીનો હિસ્સો 10% હતો. તમને જણાવી દઈએ કે ભારતમાં સૌથી વધુ કેરીનું ઉત્પાદન ઉત્તર પ્રદેશમાં અને સૌથી વધુ કેળાનું ઉત્પાદન આંધ્ર પ્રદેશમાં થાય છે. વિદેશોમાં ભારતીય કેરી અને કેળા બંનેની માંગ ઘણી વધારે છે. કેરીની ઘણી જાતો છે જે ભારતીય બજારોમાં જોવા મળતી નથી અને સીધી વિદેશમાં નિકાસ કરવામાં આવે છે.
કયા રાજ્યમાં કેરીનું સૌથી વધુ ઉત્પાદન થાય છે?
ભારત મુખ્ય કેરી ઉત્પાદક દેશોમાંનો એક છે, જે વિશ્વના ઉત્પાદનમાં લગભગ 42 ટકા યોગદાન આપે છે. ભારતના મુખ્ય કેરી ઉત્પાદક રાજ્યો વિશે વાત કરીએ તો, બાગાયત બોર્ડના ડેટા અનુસાર, કર્ણાટક કેરીના ઉત્પાદનમાં ત્રીજા સ્થાને છે, અહીં 8.58 ટકા કેરીનું ઉત્પાદન થાય છે. આંધ્ર પ્રદેશ બીજા સ્થાને છે, જ્યાં કેરીનું કુલ ઉત્પાદન 22.99 ટકા છે. કેરીના ઉત્પાદનમાં ઉત્તર પ્રદેશ પ્રથમ ક્રમે છે. કેરીના કુલ ઉત્પાદનના 23.64 ટકા ઉત્પાદન યુપીમાં થાય છે. 2022-23માં કેરીનું કુલ ઉત્પાદન 21 મિલિયન ટન હતું. અંદાજ મુજબ, દેશમાં કેરીની 1500 થી વધુ જાતો છે. દેશમાં કેરીની વિવિધ પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે અને દરેક કેરીનો સ્વાદ અદ્ભુત હોય છે. તેમાં સફેદા, દશેરી, લંગરા, તોતાપુરી, નીલમ અને આલ્ફોન્સો જેવી લોકપ્રિય કેરીની જાતોનો સમાવેશ થાય છે.
કેળાનું ઉત્પાદન વધારે છે, પરંતુ નિકાસ ઘણી ઓછી છે
ભારતમાં કેળા લગભગ 12 મહિના માટે ઉપલબ્ધ છે. કેળાનું ઉત્પાદન ભારતના લગભગ તમામ રાજ્યોમાં થાય છે, પરંતુ કેળાના ઉત્પાદનમાં આંધ્ર પ્રદેશ ભારતના તમામ રાજ્યોમાં મોખરે છે. આંધ્રપ્રદેશ દેશનું સૌથી મોટું કેળાનું ઉત્પાદન કરતું રાજ્ય છે. આ પછી મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, તમિલનાડુ અને ઉત્તર પ્રદેશ છે. આ પાંચ રાજ્યોએ નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં ભારતના કેળાના ઉત્પાદનમાં સામૂહિક રીતે 67 ટકા યોગદાન આપ્યું છે. 2022-23માં USD 176 મિલિયનના કેળાની નિકાસ કરવામાં આવી હતી. જો કે, કેળાનો સૌથી મોટો વૈશ્વિક ઉત્પાદક હોવા છતાં, ભારતની નિકાસ ઘણી ઓછી છે. વૈશ્વિક બજારમાં ભારતનો નિકાસ હિસ્સો માત્ર 1 ટકા છે.
શાકભાજીમાં, બટાકા અને ડુંગળીએ ગયા વર્ષે 2022-23 દરમિયાન સૌથી વધુ ઉત્પાદનનું યોગદાન આપ્યું હતું, જે જૂથના ઉત્પાદનના લગભગ 15 ટકા જેટલું છે. ફૂલોની ખેતીનો ફાળો લગભગ 7 ટકા હતો. ડેટા દર્શાવે છે કે 2022-23માં વર્તમાન ભાવો પર કૃષિ, વનસંવર્ધન અને માછીમારીનું યોગદાન કુલ મૂલ્ય વધારાના 18.2% હતું. ભારત ખેતીલાયક જમીન (155.37 મિલિયન હેક્ટર)માં વિશ્વભરમાં બીજા ક્રમે અને અનાજ ઉત્પાદનમાં ત્રીજા ક્રમે છે.